Vanaf 1944 werkten duizenden dwangarbeiders uit heel Europa op de Walpersberg – onder hen kampgevangenen, krijgsgevangenen en burgers. Ze moesten tunnels uitgraven, vliegtuigen monteren en de startbaan aanleggen. Honger, geweld en ziekte bepaalden hun dagelijks leven en velen overleefden het niet. Begraafplaatsen en herdenkingsplaatsen herinneren vandaag aan hun lijden.
Projecthighlight
Het project “Nebenan – Zwangsarbeit” (2019) documenteert lokale plekken en sporen van dwangarbeid en stelt deze online beschikbaar.
Meer informatie, materialen en achtergronden zijn te vinden op de projectwebsite.
Op de Walpersberg stonden niet de vliegtuigen maar de mensen centraal. Voor de bouw en exploitatie van de REIMAHG-fabriek werden tussen 1944 en 1945 ongeveer 14.000 mannen, vrouwen en kinderen uit vrijwel heel Europa hierheen gedeporteerd. Velen waren burgers uit de Sovjet-Unie, Polen of Italië, anderen krijgsgevangenen uit Slowakije of West-Europa. Zij moesten onder dwang zware arbeid verrichten – in de tunnels, op de startbaan, op de bouwplaatsen.
De leefomstandigheden in de kampen waren catastrofaal: honger, kou, benauwdheid en geweld bepaalden de dagelijkse routine. Ziekten verspreidden zich snel en medische zorg was nauwelijks aanwezig. Mishandelingen door bewakers en kampleiders waren schering en inslag. Veel dwangarbeiders stierven aan uitputting, honger of geweld. Het exacte aantal doden op de Walpersberg is onbekend; minimaal duizend namen zijn gedocumenteerd.
Ondanks de brute omstandigheden ontwikkelden de betrokkenen strategieën om te overleven: kleine hulpgemeenschappen, wederzijdse steun, het ruilen van voedsel of het verzamelen van resten hielpen hen om het hoogstnodige veilig te stellen. Sommigen hielden in het geheim dagboeken bij die tot op vandaag getuigen van hun lijden én hun wil om te overleven.
Tussen april 1944 en april 1945 werden circa 14.000 mensen uit vele Europese landen naar Kahla gebracht om dwangarbeid te verrichten voor het REIMAHG-project op de Walpersberg.
Het ging om mensen uit Italië, de Sovjet-Unie, Slowakije, België, Polen, Oekraïne, Frankrijk en Joegoslavië – waaronder vrouwen, jongeren, kleine kinderen en soms volledige gezinnen.
De gevangenen werden ondergebracht in tot wel 28 hoofd- en nevenkampen rond de Walpersberg. In de beginfase moesten velen buiten of direct in het tunnelsysteem slapen omdat er geen onderkomens waren.
| Kamp | Aantal | ||
|---|---|---|---|
| Lijst volgt … | |||
De geschiedenis van de dwangarbeid op de Walpersberg herinnert ons eraan dat achter elke kale statistiek een individueel lot schuilgaat. Iedere persoon in de kampen had een thuis, een familie, een leven dat door nationaalsocialistisch geweld werd vernietigd of blijvend getekend.
Het bijgevoegde document werd kort na het einde van de oorlog in 1945 opgesteld. Het bevat een eerste schatting van hoeveel krijgsgevangenen en buitenlandse dwangarbeiders gelijktijdig in de regio Kahla en op de Walpersberg aanwezig waren. In het origineel staat al dat exacte cijfers niet langer te achterhalen waren.
De cijfers geven geen totaalbeeld van alle ingezette personen, maar een momentopname. Gedurende de hele bouw- en gebruiksperiode waren er voortdurende aan- en afvoeren door verplaatsingen, ontsnappingen, ziekte en overlijden. Het werkelijke totaal aantal mensen dat werd ingezet en het aantal slachtoffers lag veel hoger.
Geschat aantal buitenlandse dwangarbeiders
Stand: maart 1945| Herkomst | Aantal (ca.) |
|---|---|
| Krijgsgevangenen | 240 |
| Buitenlandse civiele arbeiders (totaal) | 11.250 |
| Polen | 1.510 |
| Belgen | 710 |
| Sloveniërs | 1.200 |
| Italianen | 2.510 |
| „Ostarbeiter“ | 5.020 |
| Nederlanders | 300 |
Bron: Stadtarchiv Kahla. Document uit maart 1945
Onze databank bevat momenteel 0 vermeldingen; deze worden voortdurend herzien en aangevuld. Omdat de afwijking ten opzichte van het echte aantal groot is (op piekmomenten waren ongeveer 10.500 mensen gelijktijdig opgesloten, plus verplaatsingen enz.), zijn de statistieken onvermijdelijk vertekend. Bovendien ontbreken bij veel vermeldingen precieze gegevens. Toch geven de cijfers inzicht in de situatie en in de mensen die op de Walpersberg tot dwangarbeid werden gedwongen. We waarderen correcties en aanvullingen.
Elke statistiek staat voor een individueel lot.
Voer naam, herkomstplaats of land in om personen te vinden.
zwangsarbeit
Al 20 jaar verzamelt het Dokumentationszentrum Walpersberg originele objecten – hier tonen we een zorgvuldig samengestelde selectie.
